I
Aínda hai moito por andar.
A pesar de que o camiño parece gastado, quédalle moito por dar.
É un vieiro mal empedrado, nalgún sitio lousas para tapar a terra, pero nos máis, terra pisada mesturada con croios. Non pega aquí, entre tanto verde. Máis ben, parece que foi sacado dalgunha cidade seca, dalgún arrabalde castelá ou madrileño. Todo bordeado pola marxe esquerda por naves e algunha que outra cheminea cheirenta, e, na dereita, o río, non menos cheirento cas chemineas. Tan só as pontes que o cruzan rompen a monotonía do rueiro do polígono industrial.
Son tres. Todas en madeira escura. Vense fortes e sólidas. Intégranse ben no medio, tan sobrias. Conducen a outro vieiro, máis cutre se cabe, pois ese do outro lado do río nin sequera ten partes lousadas. Agora que o penso, non levan a ningún sitio, ou levan a todas partes, depende de onde ti queiras ir. En senso estricto, rematan onde empezan, xiran sobre si mesmos, e conducen o un ó outro. Nada máis. Esto é todo. Vese a xente paseando, levantando po a cada pisada que se mestura co aire quente desta tarde de setembro. Ó chegares a unha punta non queda máis remedio que volver sobre os pasos dados ou cruzar unha ponte e acadar a outra marxe, con idénticos resultados, pois a parte circundante desta marxe remata un par de quilómetros río arriba, onde está a terceira ponte. E volta a empezar. Ata eles hai que ir a propósito, non se vai por eles de paso a ningunha parte. Un ten que entrar no polígono, rodear algunha nave ata topar unha entrada, e xa da no paseo da beira do río. E para saír, o mesmo. Rubir por algún desmontado cuberto de silvas e herbas ou buscar o mesmo lugar polo que entraches. E pese a estas dificultades está cheo de xente. Costa crer que se poida acceder voluntariamente e por gusto a un lugar tan feo para pasear. Un imaxina que o paseo ten que estar acompañado dunha vista agradable, fermosa, digna de contemplación, e non desto. Eu veño tan só por estar soa e por esquecer que o estou, aínda que no fondo, todos o estamos. Cría que aquí atoparía pouca xente. Pero xa vexo que non é así. Se cadra, todos tiveron a mesma idea. Buscando a soidade acabamos por ter que aguantarnos mutuamente, apartándonos uns dos outros para non bater ó cruzármonos no carreiro, mantendo a vista ó chan para non pertubar ó contrario ca túa ollada indiscreta, finxindo que non os ves, que non te decatas de que están aí tan ben coma ti. En agradecemento eles farán o mesmo, cumprindo un pacto tácito que dará paso a esa sensación de soidade que fomos buscar, pese a ser case unha multitude. Tan só neste século se podería acadar tal sensación nestas condicións. De verdade o ser humano é algo extraordinario. Ningún outro animal sería capaz de semellante fazaña.
Seguro por esto nos consideramos os reis.
Queda camiño aínda.
Un pode dar tódalas voltas que queira, por eso sempre haberá camiño. Para os máis, o camiño chegará a onde lle cheguen as forzas, para outros, será tan grande coma o día. As distancias non se miden igual para todos, depende da vara de cada quén.
O camiño, as veces tamén, non da pistas de onde estará a súa fin e cóllenos despistados sen darnos tempo sequera a botar contas do andado.
Cando era pequena sorprendíame que o mundo seguise aí cando eu me levantaba, xusto onde o deixara a noite antes, ao deitarme. Pouco a pouco fun entendendo o nada que somos. A vida, pensaba daquela, continúa sen nós, agora máis ben penso que continúa a pesar de nós. Non somos ninguén para o conxunto do mundo, as nosas circunstancias persoais son indiferentes para o que entendemos como realidade e a nosa dor non condiciona as actividades dos demais. Saber que mentres un sufre aqueles que o rodean son alleos ó seu sufrimento non é de todo unha boa terapia.
Unha constatación máis do pouca cousa que significamos. A nosa existencia, ou mellor dito, inexistencia, non cambiaría nada en todo esto que nos rodea. Por contra, cada pequeno movemento do noso medio si que nos afecta ós individuos, por máis independentes e autónomos que nos pensemos, que nos pensamos, que dúbida cabe. Dona Rosa dicía a cada tanto “Non somos nada”
Qué razón tiña.
O camiñode miña avoa rematou esta tarde. Agora o meu ten que levarme ata onde a velan, onde están as miñas raíces familiares. Onde está a orixe.
II
Gravei a imaxe de Pablo na cabeza porque nunca está cando quero velo. Fixen o mesmo coa voz e co resto.
Espero, mentres velamos o cadáver, que soe o teléfono e escoitar outra vez “Ola, son Pablo”. Pero non ocorre iso, malia a cantidade de chamadas que hai, pois tras cada toque de timbre telefónico ven unha pregunta estúpida do tipo a que hora é o funeral, ou de cor queremos as cintas dos ramos. Séntome preto da caixa e agardo compunxida, nunha actitude que todos atribúen á morte sobrevida da anciá de case cen anos a quen case non coñecía, ata que o olor profundo e penetrante das flores que abarrotan o cuarto, rodeando o cadaleito, riba do cristal que o pecha, tralas cadeiras, por todas partes, acaba por marearme. Ese aroma, estoxadizo de tan doce, parece concentrar nesta estancia a esencia de miles de primaveras.
Tódolos meus pensamentos escapan por outros camiños fuxindo da morte que temos diante. Como queira que creo que nesta situación pensar en algo que non sexa o defunto pode considerarse pecado mortal, tento concentrarme para sentir algo de pena. Non podo sentila por ela, logo, só queda compadecerse dos que si a choran de verdade, cumprindo así a máxima cristiá de “chorar cos que choran” e medito no sentido do seu dolo. Supoñendo que esta xente ten unha fe moi superior á miña, mais ben diría que esta xente ten fe, dubido se o pranto é o modo máis axeitado de demostrala. Suponse que a morte da comezo a unha nova vida no ceo, polo tanto deberían estar ledos. A dor ven sendo a manifestación que fai a parte animal que todos levamos dentro.
Nestas divagacións boto boa parte da tarde, cando a miña mente se desentumece son preto das oito e anoiteceu de todo e, pese a ser finais de marz,o vai frío. O día estivo soleado pero as temperaturas non soben o preciso para quentar as noites. Abriron as fiestras para ventilar a habitación. Tanta xente xunta e as velas acesas volven a atmosfera viciada e pestilente. A brisa fresca que entra renova o aire, pero xéame os pés. Envólvome no chaquetón de pano negro e esfórzome por sentir dor. Sinto a que teñen neste momento miña nai e miñas tías, á fin a elas marchoulles a muller que as trouxo a este mundo. Póñome no seu lugar e noto un baleiro no estómago, unha náusea profunda que me percorre enteira e unha estraña sensación de vertixe se apodera de min. Por vez primeira comprendo que non vivimos para sempre e por esta situación pasarán meus pais, cedo ou tarde, e ca mala sorte que teño, estarei aquí para velo, e sufrilo. Non me preocupa o meu propio pasamento, porque xa non serei eu, nin estarei en min, non sentirei o que pase comigo, pero si o deles.
Sexa mañá ou en trinta anos, estarei orfa. Todos faltarán pouco a pouco. Pais, irmáns, amigos. Estes que hoxe nos acompañan teñen o recurso da fe, pero, que nos queda aos que non cremos? Ben mirado, teriamos que sentirnos moito máis desesperados ca o resto, e sen embargo, non é así, ou pola forma na que se comportan estes, non o parece. Mostran un desconsolo absoluto, que no caso dos fillos da defunta entendese, pero os demais?
Curioso, dende logo, a nosa postura ante este fenómeno tan natural coma a vida. Un feito no fondo tan sinxelo e somos capaces de complicalo ata o infinito. Todo canto rodea a morte é cultural. Podemos estudar como é un pobo segundo o xeito no que se comporte ante a morte. E nós, os galegos, somos mestres en esaxerar. Mostramos un desconsolo que non hai, ensinamos unha pena que non temos, e todo se converte nunha estupenda representación escénica, uns finxindo a dor e forzando o pranto e os outros finxindo que cren na dor dos primeiros. Pero tamén temos algunha peculiaridade cultural positiva. Como parte da nosa herdanza celta mantivemos o costume de enterrar aos nosos preto dos vivos, por esa razón os cemiterios galegos rodean as igrexas e se esparexen polo igrexario, no medio dos lugares, sen maior problema. Ata o día de hoxe no que o moderno é levar os cemiterios ás aforas, coma si se tratase de polígonos industriais. Calquera diría que nestes lugares se levan a cabo actividades nocivas e perigosas, pola forma de afastalos.
Pero non é so iso.
Cada familia aparta tamén da súa vida ao defunto o antes posible. Se ben antigamente se velaban na casa a noite toda e o finado non saía senón para recibir sepultura, agora medran modernos tanatorios. Edificios fríos, asépticos, impersoais e, todo hai que dicilo, feos a máis non poder, pero non hai concello que se prece que non promova ou mesmo levante por si un tanatorio coma o colmo dos servizos municipais. Os maiores din que son as novas xeracións as que o queren deste xeito, por non pasar o traballo e as complicacións que da un velorio na casa, pero eu coido que non é tanto o trasfego senón a necesidade de afastar a morte das nosas vidas. Non queremos despachar pronto ao defunto, o que queremos e non ter que pensar, que nada nos recorde aquilo ao que estamos destinados. Porque o certo é que no mundo actual non hai sitio para a morte, nin para o culto aos mortos. Nada se fai con agarimo lonxe da propia vida. Polos catro puntos no noso pais se poden ver cemiterios abandonados, sepulturas cubertas de herba, pedras ennegrecidas do tempo, que ninguén se digna a limpar. Non, non é o traballo o que se quere evitar, senón a morte. E a isto, por riba, chamámolo modernidade. Porque cando cen cousas avanzan e noventa e nove retroceden, dicimos que progresamos.
A morte en Galicia debería estar considerada parte do patrimonio cultural. Tiñamos carpideiras, Santa Compaña, enterradores, sancristáns que sabían tocar a morto diferenciando se era home ou muller, Día de santos Defuntos nos que nenos e maiores rendían homenaxe aos seus seres queridos finados. A xente convivía co feito da morte día a día. Todos eran o morto, e a solidariedade neses casos quedaba fóra de toda dúbida. E agora, en aras da globalización e do progreso, xa non quedará nada de todo aquilo. E porque? Pois porque esta nova sociedade fainos vivir coma se non fósemos a morrer nunca. Mostrar a vellez, a enfermidade, a desgraza ou a morte vai en contra do sistema, non queira Deus que alguén se decate do finita da existencia e non merque, non invista, non traballe, e se dedique á vida contemplativa e non a engordar o capital dos que mais teñen. Si, en verdade estamos progresando. Vaia, embróllome de mala maneira. Como cheguei a esta conclusión? Xa sei, non quería pensar no impensable por non ofender á miña defunta avoa. Non creo que ela se ofendese de todos xeitos. En trinta anos vina, por xunto, unhas tres ou catro veces.
Desexaría oílo de novo. O teléfono soa e soa, pero ninguén contesta ao “Diga” ca súa voz e consólome dándolle ao play da miña memoria, unha volta tras outra, e oíndo só para min aquela primeira resposta, que non foi “Ola, Son Pablo”, iso viría máis tarde, daquela foi algo así como “Alló, moi, c´est Paul”.
Escoito o rosario, a xente falando e ata rindo no corredor e na cociña. Ateigan a casa por todos lados, fan colas para iren ao lavabo. Vexo que miñas primas se murmuran algo unhas a outras en baixiño, e aínda por riba tapan a boca coa man, non vaia ser que alguén tire algo do que están a falar. Supoño que andarán a ordenar a cea sen contar comigo porque como eu non son unha muller de proveito coma elas, traballadoras amas de casa de moito goberno, non podo saber facer nada. Os meus coñecementos, pensan elas, andan en termos máis académicos do que a pota de caldo ou a carne ao caldeiro.
Decátome de que non me despistei moito porque fai unha hora que andaban conspirando e xa nos chamaron, aos íntimos, que nos contamos por ducias, a cear, por quendas, para non deixar o cuarto do velorio desatendido. A xente de fóra foi marchando xa. Logo da hora da cea virán aqueles que non o fixeron desta volta. E de cear, caldo, porque é comida humilde e dá ben co loito e co duelo. De sobremesa collo unha mazá, apenas comín tallada, non son moito de carnes, e boto o café con leite para min ante as miradas acusadoras de miñas tres primas, que esculcan cada movemento meu dende o outro lado da mesa, así que nun intento de lle dar as costas a Castela, séntome nun butacón raído e medio afondado en fronte a cociña, atizo o lume que se apaga e boto máis leña ao tempo que as caramonas brincan dende as ascuas acesas deica os mosacicos para rematar convertidas en cinza nada máis tocar no chan. Sei que seguen a mirarme, non as vexo pero podo sentir como se me clavan tres pares de ollos nas costas e adiviño incluso as súas miradas chocarreiras “Xoga coma os nenos, dende logo...” .
Ignoro o porque desa xenreira e ao tempo finxo que a ignoro. Prefiro afondarme nos meus propios pensamentos e botar ao lombo os seus prexuicios de mulleres limitadas que reflicten en min as súas propias limitacións. Que represento eu para elas? Por unha parte son o “seu negro”, no que non queren converterse por ser aquelo a quen toda a vida lle ensinaron a evitar, por outra, dexerarían que algo das súas vidas tivesen da miña. Desprezanme polo que me envexan e o medo que lles produce esa sensación provoca o seu rexeitamento cara min. Se souberan moitas cousas non me terían tanta xenreira, a miña vida non é un capítulo de serie americana, nin un conto do romanticismo inglés. Teño máis cavilacións das que elas supoñen e síntome desgraciada sen motivo. Telo todo non é sinónimo de poder disfrutalo. Pero aínda así, a miña liberdade en todolos sensos da vida é un insulto á forma na que as educaron a elas, porque a única meta que lles ofreceron como desexable para unha muller era o matrimonio, unha familia, todo o demáis vai sometido a ese precepto sacrosanto que xa en pleno século XXI ten que bater con todo canto as arrodea. As tres deixaron as súas carreiras pola familia, non porque non puideran concilialas, senón porque nin sequera se plantexaron esa cuestión. Para estas tres o seus traballos non eran máis que unha axuda que non precisaban e lembro que Belén me dixo unha vez “Agora xa non preciso traballar porque Ramón ten, gracias a Deus, un bo soldo, cando nos faga falta, xa volverei” “E a túa relizacion persoal?” “ O que?”
Non quixen máis discusión. Eu, que tan respectuosa son de tódalas decisións vitais, non aturaba esta porque nin sequera era unha decisión propia senón unha imposición social. Mais tarde tiven que escoitar as queixas da mesma que non precisaba sentirse realizada pola pouca vida social que tiña ela en comparación co seu magnífico Ramón, e non puiden evitar sentir certa mágoa por esta rapaza que no seu día fora tan intelixente a quen lle privaron dun futuro de investigadora brillante encubrindose na tradición, na costume.
Esta debe ser a segunda premisa do noso progreso.
Non quero amargarme con este tema, prefiro sumirme nas miñas propias amarguras, nas miñas inquedanzas, esas que non me deixan durmir tranquila. Seguro que elas non saben de somníferos, nunca pediron na farmacia pílulas que só expiden logo de ensinar o DNI e de que o boticario che mire como se foses un delincuente. Esa sensación está ás mulleres que finximos non importarnos nada, por querermos parecer indestructibles consumimonos nas nosas propias miserias e morremos de autocompaixón, sen ter sequera o alivio de comaprtir as nosas tribulacións co resto, non vaia ser que vexan algunha das túas debilidades, pois se a estas lles impuxeron a vida respectuosa de muller casada que queda na casa, a sociedade máis progresista imponnos ao resto do xénero feminino a obriga da independencia tanto mateiral como sentimental, da autosuficiencia. O mundo obriganos a ser perfectas, traballadoras eficaces, activas na vida social, instruídas, cultas e emocionalmente frías. Morrer de amor pasou de moda, non está ben visto, é unha mostra de debilidade, e esta, sinónimo de baixa rendibilidade. Ao resto non lle importa como te sentes por dentro, ti pon boa cara e sae a loitar polos seus ideais e o benestar xeral. Eu sentinme soa nos momentos nos que máis necesitaba apoio. Pero non mundo de hoxe non hai lugar para a compaixón nin para a empatía. O tempo é demasiado valioso como para perdelo en sentimentalismos que non veñan da man dun beneficio.
”. No fondo tampouco a nós se nos preguntou se queriamos ser así ou doutro xeito. Recoñezo que teño vocación de solteira, que me abrazo á soidade mellor ca ninguén. Pronto descubrín que o amor non é máis ca unha reacción biolóxica con data de caducidade, e, a parella, francamente, está sobrevalorada. Aínda así me asaltan dúbidas de ata que punto eu fun libre para escoller esta vida, ou sería que al Eu non sei se de verdade quería a vida que teño. Nunca me parei a pensalo con tranquilidade. As cousas veñen e recollémolas. Algo asi como que “o destino é para o home como o vento nas velas dun barco”, alguén tiña que interpretar este papel e a min me viña pintado. Será que no fondo o patriarcado precisa do feminismo que con tanto esforzo defendemos para reafirmarse nas súas posturas e na súa propia loita? Non pode ser que nos vexan como a ameazada precisa para artellar a súa defensa e adrede nos inciten a esta actuación vital para eles? Da loita de clases, da dialéctica da Historia pasouse á guerra de sexos
“Señor Castro, preciso uns días libres. Morreu a miña materna e...”
“Vaia, poderá estar o martes de volta? Precísoa aquí o martes, e mire de rematar o traballo que lle pedín eh? Tampouco vaia pensar que son un desalmado, acompáñoa no sentimento, dende logo, pero o negocio é o negocio e as cousas non andan alá moi ben, xa o sabe ben. Conto ca súa responsabilidade. Ala, vaia vaia, estarana agardando”
Adormezome á calor do lume. Cheganme dende o corredor voces difusas que parecen estar lonxe, murmurios que me avalan e me fan caer nun sono lixeiro do que me resisto a saír pese a sentir as súas olladas inquisidoras en min. Teño a capacidade se soñar con aquelo que desexo, bastame con propoñelo, pero hoxe non é posible. Demasiadas emocións xuntas, os pensamentos atropelanse querendo adiantarse uns a outros. Nesta situación é mellor manter a vixilia e a razón alerta. Como di miña nai “Hai que valerse do entendemento” e nestes intres recoñezo as miñas debilidades mentais para enfrontarme a tantas novidades na miña vida. Repasar como cheguei a esta situación podería ser unha boa terapia, pero tamén unha fonte de sufrimentos que non preciso. Tortúrome pensando en como será todo de hoxe en diante. O meu camiño non rematou, pero desvioume da ruta prevista e agora preguntome se non serían os meus pasos os que me levaron a esta bifurcación, se somos nós quén percorre o camiño mentras nos sostén ou se no fondo e el quen nos conduce a través de si mesmo. Demasiadas preguntas para unha mente insonme na madrugada.
III
No canto de volverme tola esforzome por levar a miña mente por vieiros máis amables e atópome pensando no momento no que me topei con Pablo por vez primeira. Case me esquecera dese intre pero volvín acordarme visionarme a min mesma tomando unha copa estando na Cervexería Internacional, ao ver un neno subsahariano vendendo CDs piratas. Non era tan escuro como cabería agardar, senón dun bonito ton bronce vello, este demasiado branco para ser negro, o outro, negro demáis sendo branco. Por esta tontería os relacionei e volveu a imaxe do día de entrada no Consulado de España en París, boulevard Malesherbes 165.
-Bon jour, je suis la boursière espagnole, ai à parler au préposé d'affaires.
-Soyez vous bienvenus, le préposé s'appelle Paul García, attendez-le s'il vous plaît, il viendra tout de suite
-Bien, merci.
En Francia o tempo dilatabase curiosamente segundo quen o mencionase. O Tout de suite da rapaza do mostrador de información converteuse nunha hora e tres cuartos.
-Monsieur Garcia, monsieur Garcia c'est la boursière espagnole
-Laura García (tamén) je suis enchantée de le connaître
-Sin formalismos, por favor, entre nosotros, si lo prefiere podemos hablar español, y hasta tutearnos, si no hay objeción por su parte.
-Por supuesto que no.
-Ah, es galega. Que sorpresa. Eu son galego por parte de avó materno.
-Refuxiado?
-Emigrante, asi que supoño que si, que se pode considerar refuxiado tamén. Se me acompañas arriba ensinote o teu despacho e douche as primeiras instrucións de servizo.
Foi entón cando me fixei na súa cor, demasiado moreno para un neto de galego e apelidado García, e debeu de darse conta da miña perplexidade porque se xirou e espetoume
-Meu pai era libanés, pero escollín usar o apelido de miña nai. Comodidade de pronunciación, xa sabes.
Logo todo pasou sen pensar. Os acontecementos non me pediron permiso e non fun capaz de controlar as miñas propias actuacións. Estaba a cometer o peor dos pecados posibles, violaba a regla número un do clube das mulleres independentes, de solteiría voluntaia.
Tomabamos capuccino no Café Parisien, na rue Auguste Coubert
- Non son como ti pensas.
-Paréceme ben, eu nin sequera sei como son.
En todo momento quería oílo, velo, tamén, pero máis sentir a súa voz. A miña primeira acción nada máis erguerme era chamalo. Durmía xa ca ansia de escoitar “Ola, son Pablo” . O eco desas palabras acompañabanme o resto do día e resoaban dentro da miña cabeza “Son Pablo, ola son Pablo”. Volvía sempre que pensaba nel. Bastabame o son da súa voz para sentir que algo na vida valía a pena. Que por oila por sempre pasaría tódalas angurias do mundo.
Enganábame. Non pasei dos primeiros apuros. Sendo unha socia de honra do Clube das orgullosas de non morrer por amor acabei devecendo por escoitalo outra vez, pero xa era tarde para iso. Se o soubesen as outras membras, botaríanme da asociación. Xa non hai volta atrás, o camiño que leva a Pablo está pechado, converteuse nunha vía cega, sen saída.
IV
Tódolos camiños rematan, en outros ou en si mesmos. Miña avoa rematou o seu na cama na que durmeu 70 anos e agora descansa no panteón familiar. Tivo unha viaxe tranquila e un final pacífico. A miña é turbulenta, accidentada, pero aínda así agardo e deséxoa longa.
Quedeime soa no cemiterio, mirando o panteón onde está tamén o meu avó. E volvo a sentirme culpable por que no único que penso e erguer o auricular e escoitar outra vez “Ola, son Pablo”
Nenhum comentário:
Postar um comentário